Στη σειρά αυτή, καιρού επιτρέποντος, θα παρουσιαστούν ολίγα άρθρα πρωτογενούς και δευτερογενούς νομοθεσίας της Ένωσης, κομβικά για τη σημερινή κατάσταση της ΕΛλάδας και όχι μόνο. Χωρίς σειρά, σε σχέση με ό,τι απασχολεί την επικαιρότητα και με διάθεση εκλαϊκισμού – αλλά όχι λαϊκισμού.

Εν αρχή ήν ο λόγος, λοιπόν, και το πρώτο τούβλο (θεμέλιος λίθος, αν δεν δημοτικίζεις, αναγνώστα) στο περίλαμπρο οικοδόμημα της ΟΝΕ είναι η ρήτρα μη διάσωσης (ελληνιστί no-bailout clause). Αφήνω το άρθρο 125(1) της Συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ να μαγέψει τα πλήθη:

Η Ένωση δεν ευθύνεται για τις υποχρεώσεις που αναλαμβάνουν οι κεντρικές κυβερνήσεις, οι περιφερειακές, τοπικές ή άλλες δημόσιες αρχές, άλλοι οργανισμοί δημοσίου δικαίου ή δημόσιες επιχειρήσεις των κρατών μελών, ούτε τις αναλαμβάνει, με την επιφύλαξη των αμοιβαίων χρηματοοικονομικών εγγυήσεων για την από κοινού εκτέλεση ενός συγκεκριμένου έργου. Κανένα κράτος μέλος δεν ευθύνεται για τις υποχρεώσεις που αναλαμβάνουν οι κεντρικές κυβερνήσεις, οι περιφερειακές, τοπικές ή άλλες δημόσιες αρχές, άλλοι οργανισμοί δημοσίου δικαίου ή δημόσιες επιχειρήσεις άλλου κράτους μέλους, ούτε τις αναλαμβάνει, με την επιφύλαξη των αμοιβαίων χρηματοοικονομικών εγγυήσεων για την από κοινού εκτέλεση ενός συγκεκριμένου έργου.

Τι θέλει να πει ο ποιητής; Με μια πρώτη ανάγνωση του Ελληνικού κειμένου, θα μπορούσε να σχηματιστεί η εντύπωση στον αφελή αναγνώστη ότι το άρθρο αυτό είναι μια κοινοτοπία: όλοι ξέρουμε ότι ο καθένας ευθύνεται για τις δικές του υποχρεώσεις και μόνο και ότι καμία σύμβαση (από τη σύμβαση ενοικίασης διαμερίσματος ως τις κλασσικές συνθήκες του διεθνούς δικαίου) δε μπορεί να δημιουργήσει υποχρεώσεις γι’αυτούς που δεν είναι μέρη της.

Η φράση κλειδί έρχεται λίγες αράδες μετά: «ούτε τις αναλαμβάνει»  (αγγλιστί ακόμη πιο ξεκάθαρα: «…shall not be liable for or assume…«), και συμπληρώνει το νόημα.

Αν η φράση αυτή ήτο αμάξι, θα ήτο BMW. Άν ήτο γυναίκα, η Heidi Klum. Αν μπύρα, Frankfurter Premium.

Μ’άλλα λόγια, ήταν η βασική (αλλά όχι η μόνη) εγγύηση που ζήτησε και πήρε η Γερμανία για να συμμετάσχει (ή μάλλον, να ηγηθεί) στο πείραμα του ευρώ. Ο καθένας τα λεφτά του – και η Ένωση δεν μπορεί να μεταβληθεί (περισσότερο απ’ όσο ήδη είναι μέσω πακέτων, διαρθρωτικών προγραμμάτων κτλ) σε κοινή μπάνκα απ’όπου τα χρήματα των πλουσίων κρατών θα μπαίνουν στις τσέπες των φτωχών.

Καλά, και πώς είναι δυνατόν να μιλάμε για σχέδιο διάσωσης σήμερα;

Ώς γνωστό, δύο δικηγόροι, τρείς γνώμες. Η ρήτρα μπορεί να ερμηνευθεί με πολλούς τρόπους – ένας απ’αυτούς είναι ότι η Ένωση και τα Κράτη-Μέλη δεν υποχρεούνται να αναλάβουν υποχρεώσεις (άλλου) Κράτους-Μέλους, αλλά μπορούν, αν θέλουν (για την Ένωση, αυτό συνεπάγεται να θέλουν όλα τα Κράτη-Μέλη). Πολλοί ερμηνεύουν το άρθρο 125 συνδυαστικά με το άρθρο 122 (για το οποίο θα μιλήσουμε αργότερα), λαθεμένα κατά τη γνώμη μου. 

Το αν μια τέτοια ερμηνεία είναι σύμφωνη με το πνεύμα της Συνθήκης, τη βούληση των υψηλών συμβαλλομένων μερών κατά το χρόνο της υπογραφής της Συνθήκης, η ακόμη και το – απλούστατο για αλλαγή – γράμμα της Συνθήκης, άλλα λόγια ν’ αγαπιόμαστε. Γιατί λοιπόν μια τέτοια ερμηνεία; Ο ευρών κερδίζει αμοιφθήσεται.

Συμφωνούν όλοι με αυτή την ανάγνωση της Συνθήκης;

Μη με κουράζετε γέρον άνθρωπο, είπαμε, quot homines, tot sententiae. Γι’αυτό και παλαιότερα, το Γερμανικό Συνταγματικό Δικαστήριο ανήγαγε τη ρήτρα αυτή ως προϋπόθεση για την παραμονή της Γερμανίας στην ΟΝΕ.

Γι’αυτό και οι καθηγητάδες νομικής και οικονομικών που προσέφυγαν τότε στο Γερμανικό Συνταγματικό Δικαστήριο, ετοιμάζονται να ξαναπροσφύγουν με σκοπό ή να ακυρώσουν την προσφορά βοήθειας στην Ελλάδα, ή να βγάλουν τη Γερμανία απ’ την ΟΝΕ.

Πόσο πιθανό είναι η μοίρα της Ελλάδας, της Γερμανίας και της ΟΝΕ να κριθούν σε αυτό το άχρωμο κτίριο στην εξίσου άχρωμη Καρλσρούη; Προτρέχετε! Αυτό είναι το πρώτο μάθημα – και τέτοια ερωτήματα είναι ύλη για μεταπτυχιακό σεμινάριο.

Τώρα, τάξη, ελεύθεροι (πολιορκημένοι)